پایان نامه بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی

پایان نامه بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی 

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .

این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و دوم و سوم متوسطه نیشابور (15336 نفر) می باشند . حجم نمونه 375 نفر شد که 190 نفر دانش آموز پسر و 185 نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با   استفاده از t-test و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .

 نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد .  و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند  . 

کلید واژه ها : جنس ، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران ، رضایت از خود ، هویت اجتماعی ، هویت دینی ، هویت خانوادگی ، هویت ملی 

مقدمه

آنچه موجب شد تا پژوهش فعلی با این عنوان در خصوص دانش آموزان متوسطه انجام شود، به دلیل اشتغال به تدریس (نگارنده) در مقطع متوسطه شهرستان نیشابور است که مدام شاهد نگرانی های همكاران فرهنگی و همچنین مراجعات مكرر اولیا و اظهار نگرانی از وضعیت تحصیلی و اخلاقی فرزندانشان ، بودم و با توجه با اینكه همگی دبیران و اولیا به اتفاق معتقد بودند  كه نسل فعلی با نسلهای قبلی بسیار متفاوت می باشد و یك شكاف نسلی عمیق احساس می كردند  و از طرفی مشاهده برخی از رفتارها و حركات و گرایشات در كلاس های درس ، مرا بر آن داشت تا در زمینه هویت اجتماعی آنان و مسائل تأثیر گذار بر آن به صورت جدی به مطالعه بپردازم و بدین صورت  زمینه تحقیق حاضر  فراهم شد.

قسمتی از متن

درونی شدن ارزشها

((بلومر معتقد است که انسان در کنش پیوسته با جامعه یکی شده و در جامعه ذوب می شود . وقتی انسان از  من اجتماعی استفاده می کند در حال همانند شدن است . (مید آن بخش از ذهن را که به دریافتهای انسان از محیط خارجی اش بر می گردد و حاصل درونی کردن هنجارها و توقعات اجتماعی است من اجتماعی نام می نهد) انسان در مرحله اول یاد می گیرد و همانند سازی می کند و یکی و ذوب  می شود و با یکسان شدن در یک مجموعه و سیستم اجتماعی وارد می شود و بتدریج به مرحله تفسیر  می رسد.)) (تنهایی ، 1374 : 473 )

ارزشهای گروهی :

((ارزشها معیارهای مشترک فرهنگی است که بر اساس آن ربط اخلاقی ، زیبایی شناسی و یا شناختی موضوعات نگرش ، آرزوها و نیازها را می توان با هم مقایسه کرد و مورد داوری قرار داد . در بین کسانی که مجموعه ای از چنین معیارهایی سهیم اند این باور وجود دارد که این معیارها معتبرند و باید در ارزش گذاری هر موضوعی به کار گرفته شود . ))(جولیوس گولد ، 1376 : 48   ) 

تایید دیگران

((چارلز هورتون کولی در مفهوم خود آئینه سان درباره هویت اجتماعی فرد می گوید : تصور فرد از خودش ونوع احساسی که از خود دارد با رویکردی تعیین می شود که فرد فکر می کند دیگران نسبت به او دارند در واقع فرد تصور می کند در اذهان دیگران برداشتی از قیافه ، رفتار ، هدفها و کردارش وجود دارد و از طریق این تصور دیگران است درباره خود که فرد هویت می یابد . )) (ریتزر ، 1374 : 288)

هویت اجتماعی

((هویت اجتماعی اشاره به شناسایی خود در ارتباط با دیگران دارد . از این نظر هویت اجتماعی فرد از طریق عضویت او در گروههای متعدد اجتماعی بدست می آید . هربرت مید در ارتباط با این مفهوم به بحث تصور اجتماعی فرد از خودش اشاره می کند و معتقد است هویت فرد و یا همان تصور فرد از خودش چیزی نیست جز شناسایی یک فرد از خودش از نگاه دیگرانی که فرد با آنها در یک گروه یا گروههای متعدد حشر و نشر دارد و خود را به آن گروه یا گروههای اجتماعی متعلق می داند . در واقع هویت اجتماعی فرد را همان تعلقات او به گروههای اجتماعی عضویتش می سازد . نگاه به خود از نقطه نظر دیگرانی که با فرد در یک جامعه هم گروه هستند .))  ( ریتزر ، 1374 : 280)

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                             صفحه

چکیده  ..............................................................................................................................................     1

فصل اول : طرح تحقیق          

1-1 مقدمه ......................................................................................................................................      3

2-1 موضوع تحقیق ........................................................................................................................      3

3-1 بیان مساله.................................................................................................................................      4

4-1 اهمیت و ضرورت تحقیق ........................................................................................................     4

5-1 اهداف تحقیق ..........................................................................................................................      5

6-1 محدود زمانی و مکانی تحقیق..................................................................................................      5

7-1پیشینه تحقیق.............................................................................................................................      5

1-7-1 تحقیقات داخلی ..................................................................................................................     5

2-7-1تحقیقات خارجی .................................................................................................................     8

3-7-1 جمع بندی نتایج تحقیقات ....................................................................................................    10

8-1 تعاریف مربوط به هویت...........................................................................................................     11

9-1 موانع و تنگناهای تحقیق ..........................................................................................................     14

فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری ...............................................................................................    16

1-2 مقدمه ......................................................................................................................................      17

2-2 مباحث نظری ..........................................................................................................................      17

1-2-2 دورکیم ................................................................................................................................     17

2-2-2 پارسونز .................................................................................................................................    18

3-2-2 ماکس وبر .............................................................................................................................    20

4-2-2 کنش متقابل نمادی................................................................................................................    22

5-2-2 کولی .....................................................................................................................................    23

6-2-2 مید ........................................................................................................................................    24

7-2-2 گافمن....................................................................................................................................    26

8-2-2 نظریه هویت (بورک) .............................................................................................................   27

عنوان                                                                                                          صفحه

3-2 چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق ......................................................................................     30

4-2 پرسشهای تحقیق ....................................................................................................................      31

5-2 فرضیات تحقیق ......................................................................................................................      31

6-2 الگوی نظری و تحلیلی تحقیق....................................................................................................    32

فصل سوم : روش تحقیق ..............................................................................................................      34

1-3 مقدمه ....................................................................................................................................        35

2-3 نوع تحقیق..............................................................................................................................       35

3-3 تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق...................................................................................      35

1-3-3 تعریف نظری متغیرهای تحقیق ..........................................................................................      35

2-3-3 تعریف عملی متغیرهای تحقیق............................................................................................     38

4-3 متغیرهای مستقل و وابسته .......................................................................................................     42

5-3 شاخص سازی متغیر های تحقیق .............................................................................................     43

1-5-3 شاخص سازی متغیرهای مستقل ..........................................................................................    43

2-5-3 شاخص سازی متغیرهای وابسته ..........................................................................................    45

6-3 قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ) ..................................................................................    46

7-3 اعتبار تحقیق .............................................................................................................................     47

8-3 جامعه آماری................................................................................................................................   47

9-3 تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری.......................................................................................    48

1-9-3 تعیین حجم نمونه ..................................................................................................................   48

2-9-3 شیوه نمونه گیری ...................................................................................................................   49

10-3 واحد تحلیل..............................................................................................................................    50

11-3 تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات ..............................................................   50

12-3 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات...............................................................................................    50

فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق......................................................................................  51

1-4 مقدمه........................................................................................................................................      52

2-4 توصیف دستاوردهای تحقیق .....................................................................................................    52

1-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس .....................................................................   52

عنوان                                                                                                          صفحه

2-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی ........................................................    53

3-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی.......................................................    53

4-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر......................................................     54

5-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر......................................................    54

6-2-4 بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه خانواده.............................................   55

7-2-4 بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان .........................................................................    57

8-2-4 بررسی میزان تایید دیگران ....................................................................................................    58

9-2-4 بررسی میزان درونی کردن ارزشها .......................................................................................     59

10-2-4 بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی ........................................................................     60

11-2-4 بررسی میزان پایگاه اقتصادی - اجتماعی دانش آموزان ......................................................... 61

12-2-4 بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان ............................................................................     62

13-2-4 بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان .....................................................................    63

14-2-4 بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان ...............................................................................   64

15-2-4 بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان .......................................................................    65

فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق................................................................................  66

1-5 مقدمه........................................................................................................................................      67

2-5 آزمون فرضیات.........................................................................................................................      67

1-2-5 آزمون فرضیه 1: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت اجتماعی» دانش آموزان .....................        67

1-1-2-5 آزمون فرضیه 1/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت دینی» دانش آموزان ........................        68

2-1-2-5آزمون فرضیه 2/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت خانوادگی» دانش آموزان..................        68

3-1-2-5 آزمون فرضیه 3/1 : بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت ملی» دانش آموزان .........................        69

2-2-5آزمون فرضیه 2 : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی» و« هویت اجتماعی»....   69

1-2-2-5 آزمون فرضیه 1/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت دینی» .............        70

2-2-2-5 آزمون فرضیه 2/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت خانوادگی» .....        70

3-2-2-5 آزمون فرضیه 3/2 : بررسی رابطه بین پایگاه «اقتصادی- اجتماعی» و «هویت ملی» ...............        71

3-2-5 آزمون فرضیه 3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت اجتماعی» ........................ 71

1-3-2-5 آزمون فرضیه 1/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت دینی» .............................        71

عنوان                                                                                                           صفحه

2-3-2-5 آزمون فرضیه 2/3 : بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت خانوادگی»......................         72

3-3-2-5 آزمون فرضیه 3/3: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت ملی»................................ 72

4-2-5 آزمون فرضیه 4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت اجتماعی».................................         73

1-4-2-5 آزمون فرضیه 1/4: بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت دینی» ...................................         73

2-4-2-5 آزمون فرضیه 2/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» .....................................        74

3-4-2-5 آزمون فرضیه 3/4 :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت ملی» ....................................         74

5-2-5 آزمون فرضیه 5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت اجتماعی» .................. 74

1-5-2-5 آزمون فرضیه 1/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت دینی» .......................         75

2-5-2-5 آزمون فرضیه 2/5: بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت خانوادگی» ................        75

3-5-2-5 آزمون فرضیه 3/5 :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت ملی» .........................        76

6-2-5 آزمون فرضیه 6 : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت اجتماعی»........         76

1-6-2-5 آزمون فرضیه 1/6: بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت دینی».............         77

2-6-2-5 آزمون فرضیه 2/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت خانوادگی».....         77

3-6-2-5 آزمون فرضیه 3/6 :بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت ملی»............. 78

3-5 تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) ..................................................................................    78

1-3-5 تحلیل چند متغیری هویت دینی ...........................................................................................    78

2-3-5 تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی ....................................................................................... 80

3-3-5 تحلیل چند متغیری هویت ملی...............................................................................................   82

4-3-5 تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی.....................................................................................     84

4-5  تحلیل مسیر...............................................................................................................................    86

فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها ..............................................................................................    92

1-6 خلاصه تحقیق ............................................................................................................................    93

2-6 جمع بندی و نتیجه گیری ..........................................................................................................    94

3-6 پیشنهادها.....................................................................................................................................    99

فهرست منابع و ماخذ ........................................................................................................................    102

پیوست