روش تحقیق بررسی تجزیه و تحلیل قومیت و حركتهای تجزیه طلبانه در اولین دهه انقلاب اسلامی ایران (به دنبال امنیت فراگیر)

روش تحقیق بررسی تجزیه و تحلیل قومیت و حركتهای تجزیه طلبانه در اولین دهه انقلاب اسلامی ایران (به دنبال امنیت فراگیر)در 23 صفحه ورد قابل ویرایش 

د- شرح و بیان مساله پژوهشی:

ایران سرزمینی پهناوری است. با سابقه تاریخی طولانی. در این گستره خاكی اقوام متعدد در طول سالیان متمادی با هم زیسته اند. كشور ایران دارای تركیب شگفت انگیزی از آداب؛ رسوم، زبان و مذهب است. با وجود مجموعه این تفاوت ها عنصر ایرانی و ایران در طول تاریخ تداوم داشته. از طرف دیگر تاریخ ایران شاهد تلاشهایی است كه قصد جدایی و استقلال از پیكره ایران را دارد. از نظر این پژوهش صرف وجود اقوام متعدد موجب حركت های جدایی طلبانه نیست یا به تعبیر صحیح تر نفس وجود تفاوتهای قومی تضمین كننده بسیج قومی نیست. با نگاهی هر چند گذرا به تاریخ ایران صحت این مدعا ثابت می شو. با انتقاد از پژوهش تك عاملی تاكید این تحقیق بر مجموعه علل داخلی و خارجی است و با بررسی تاریخی قصد شناخت این عوامل را دارد.

تا پیش از قرن 13 هجری. در ایران هیچ گونه جنبش قومی كه حاكی از سیاسی شدن شكافهای قومی و زبانی باشد مشاهده نمی شود، تنها ظهور دولت مدرن و متمركز در این سالها بود كه ایلات و عشایر را در قالب اقلیت قومی و زبانی رودروی دولت مركزی قرار داد. این كشمكش دولت مركزی و سران ایلات و عشایر در سرتاسر حكومت رضاشاه به صورت پنهان و آشكار ادامه یافت و با فروپاشی ساختار قدرت در شهریور 1320 ما شاهد شكل گیری جنبشهای تجزیه طلبانه هستیم.

سر برآوردن دوباره این حكومتهای تجزیه طلبانه در فردای انقلاب اسلامی 1357 حاكی از این مساله است كه مشكل همچنان در طی این سالها ادامه یافته است. حوادثی كه در سالهای نخستین پیروزی انقلاب در ایران رخ داد و طرح مساله خلق های تركمن، عرب و كرد ... به خصوص از سوی گروههای چپ و نیز رویدادهای كردستان و نقشه های حزب بعث عراق برای خوزستان و حمله به ایران از جمله نشانه های تداوم این معضل (تجزیه طلبی) میباشد.

پرسش اصل پیش روی این تحقیق اینشت كه چه عواملی در پیدایش و تداوم حركتهای تجزیه طلبانه بعد انقلاب 57 موثر بوده اند.

چرا این موضوع برای این پژوهش انتخاب شده است؟ و ارزش آن برای ایران امروز تا چه اندازه اهمیت دارد؟ آفات تجزیه طلبی و پیامد های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آن نیاز به تكرار ندارد. تركیب جمعیتی كشورمان و وجود اقوام متعدد و همچنین سابقه حركتهای گریز از مركز اهمیت چنین پژوهشهای را دو چندان می سازد.

تاكید این پژوهش بر مجموعه علل است: از جمله مهمترین عوامل داخلی، ضعف جامعه مدنی است. نهضت مشروطه با هدف برقراری حكومت قانون و سلطنت محدود روی داد لیكن در عمل این حركت جامعه مدنی نیرومند و حتی نوع ضعیف آن را به ارمغان نیاورد، صرفا پاره ای از نمادهای صوری جامعه مدنی را در قالب قوانین موضوعه تصویب و قانونی كرد. تجزیه نا موفق نهضت مشروطه به دلایل ساختاری نقش تخریبگر قدرتهای خارجی و واگرایی سیاسی در كشور منجر به كودتای 1299 شد و حكومت رضا شاه به نوبه خود مانع تكوین جامعه مدنی شد. بطور كلی در طول حكومت پهلوی ما تلاش مستمری در جهت ایجاد مولفه های جامعه مدنی صورت نگرفت. بعد از انقلاب اسلامی 1357 نیز به دلیل پراكندگی قدرت در سالهای نخستین و از طرفی شروع جنگ تحمیلی مانع این مهم شد. عامل مهم دیگر ضعف حكومت مركزی است  كه این خود موجب تقلیل انسجام ملی و سیاسی شده است. در نهایت توجه به عامل خارجی و پدیده استعمار است. نیروهای خارجی و توانستند از طریق حمایت و پشتیبانی زمینه سیاسی شدن قومیت ها را در جهت استمرار منافع خود فراهم سازند. از جمله می توان به همكاری و حمایت حزب بعث از جنبشهای تجزیه طلبانه خوزستان اشاره كرد.

4- پیشینه و تاریخچه موضوع تحقیق: ( مطالعات و تحقیقاتی كه در رابطه با این موضوع صورت گرفته و نتایج حاصل از آن)

در مورد موضوع تجزیه طلبی به طور منفرد و پراكنده مقالات و كتاب هایی نوشته شده از جمله مهمترین منابع در مورد قومیت كتاب (قومیت و قوم گرایی در ایران افسانه یا واقعیت) نوشته حمید احمدی (1382) است. كتاب وی پژوهشی است انتقادی به مطالعات قومی از دیدگاه روش شناسی، احمدی در این كتاب چهار چوب نظری سه گانه ای ارائه داده كه در آن دولت ، نخبگان و نیروهای بین المللی نقش اصلی را برای سیاسی كردن اختلافات زبانی و مذهبی و شكل دادن به جنبش های قومی در ایران دارند. وی در این اثر از كنار مشكلات قومیت ها عبور كرده و به عدم شكل گیری هویت ملی و سیاسی كمتر پرداخته است. كتاب عمده دیگر (ناسیونالیسم در ایران) نوشته ریچارد كاتم (1378) است. وی در این كتاب به بررسی مبانی اجتماعی ناسیونالیسم در ایران پرداخته است. در فصولی از كتاب نویسنده به ناسیونالیسم قومی و جدایی طلبانه اشاره كرده است. منبع عمده دیگر كتاب (كردستان، علل تداوم بحران آن پس از انقلاب اسلامی) نوشته حمیدرضا جلایی پور (1372) است. این كتاب در جستجوی پاسخ به دو سوال كلیدی است اول: روند شكل گیری مسله كردستان در بعد تاریخی و دیگر علل تداوم بحران آن پس از پیروزی انقلاب اسلامی كدامند؟

نویسنده در ادامه علل تداوم بحران را چنین معرفی می كند، همبستگی كردی (قومی) كه در آغاز پیروزی انقلاب مجدداً تقویت شد.، وجود احزاب سیاسی كردی كه شعار خود مختاری را مطرح كردند، موقعیت برون مرزی و حمایت خارجی از این حركتها، جغرافیای سیاسی كردستان و درنهایت سیاست امنیتی دولت جمهوری اسلامی. نوشته مورد نظر كتاب جامعی راجع به مسله كردستان است اما در باب سایر حركتهای جدایی طلبانه سخنی به میان نمی آورد. منبع دیگر مقاله (طرح های تجزیه خوزستان) نوشته اصغر جعفری ولدانی (1384) است. نویسنده با بررسی اسناد و مدارك به این نتیجه رسیده كه از زمان استقلال عراق تاكنون خوزستان ایران همواره مورد اهداف توسعه طلبانه بغداد بوده و اخیرترین این اقدامات حمله عراق به ایران در سال 1359 است. این مقاله نیز اطلاعات مفیدی را طبقه بندی نموده است اما تنها مورد خوزستان را بررسی كرده و بیشتر به ابعاد خارجی موضوع پرداخته.

مقطع مانی تقسیم می كند.

1-  مقطع اول ، مقطعی بود كه توطئه ضد انقلاب در منطقه نمودار شد به صورت تبلیغات یا تظاهرات. ضد انقلاب اول می خواست به صورت سیاسی مطلب را حل كند. آخرین اقدام سیاسی برای حل مسئله كردستان نیز اعزام هیات به اصطلاح حسن نیت از طریق دولت موقت بود.

2-  مقطع دوم، نبرد قاطع با ضد انقلاب بود كه منجر شد به اینكه شهرهای سنندج ، مریوان، دیواندره ، سقز، بانه، سردشت و پیرانشهر آزاد شوند.

3-  مقطع سوم، تكمیل مقطع دوم بود كه شامل تشكیل قرارگاه شمال غرب بود كه بعدها به قرارگاه حمزه سیدالشهدا در ارومیه تبدیل شد........ در مقطع سوم كه بیش از چهل و چهار روز طول نكشید اول اشنویه و سپس بوكان آزاد شد و دو استان از طریق میاندوآب ، بوكان و سقز به هم متصل شدند.

با انتقال پایگاههای ثابت گروههای كردی به خاك عراق این گروهها مورد حمایت رژیم بعث قرار گرفتند. البته سازمانهای كردی عراق نظیر حزب دموكرات كردستان عراق و اتحادیه میهنی كردستان عراق از جمهوری اسلامی حمایت می كردند و در جنگ با گروههای كرد ایرانی به دولت یاری می رسانند.

حمایت رژیم بعث تقریباً شامل گروههای معاند با انقلاب بود و در نتیجه دو حزب كومله و دموكرات كردستان توانستند مركزیت سیاسی و نظامی در خاك عراق برای خود ایجاد كنند. ایجاد پایگاه آموزشی برای نیروهای كرد مخالف جمهوری اسلامی، ارسال مهمات و امكانات مالی و ایجاد ایستگاه رادیوی در خاك عراق تنها گوشه ای از حمایت بی دریغ رژیم بعث از نیروهای كرد بود. در واقع عراق با كمك های نظامی ، مالی و تبلیغاتی خود به حزب دموكرات كردستان و كومله و سایر گروهای معند ، از توان این نیروها برای ضربه زدن به منافع ایران بهره می جست.

خوزستان:

با پیروزی انقلاب خوزستان نیز مانند سایر مناطق كشور دستخوش برخی ناآرامی ها شد. هر چند خوزستان دارای سابقه طولانی در شكل گیری حركتهای تجزیه طلبانه است، اما همزمان با انقلاب اعراب خوزستان نیز بر خلاف برخی مناطق مثل سیستان و بلوچستان حضوری مستمر و فعال در پیروزی انقلاب داشته و با شركت در تظاهرات و اعتصابات عمومی علیه رژیم پهلوی ایفاء نمودند. سابقه حركتهای تجزیه طلبانه در این منطقه به پیش از انقلاب می رسد. استان خوزستان به دلیل اهمیت ویژه آن همیشه مورد طمع قدرتها و كشورهای منطقه بوده است. وجود جمعیت قابل توجهی از اعراب ، ذخایر نفتی و موقعیت استرتژیك این استان ، گوشه ای از ویژگیهای منحصر به فرد این منطقه است تقاضای خودمختاری و یا كسب میزانی از استقلال از سوی اعراب منطقه خوزستان خواسته جدیدی نبودع و نخستین بار توسط بریتانیا – در دوره شیخ خزعل مطرح شد. این استان همواره به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود مورد طمع كشورهای همسایه و قدرتهای فرا منطقه ای بوده است.